Ik twijfel aan mezelf.

Ik heb er al jaren geen last van gehad, maar deze week kwam het zo veelvoudig binnen dat ik twijfel of ik ook niet wat meer moet twijfelen. Laat ik maar ‘gewoon’ drie voorbeelden noemen, dan gaat het wat meer leven.

Te beginnen met een week geleden, toen de mooie en inspirerende landelijke uitzending / dienst toch al een zaadje legde voor mijn twijfel. In aanloop c.q. het eerste deel van de uitzending werd een mannenkoor-lied ten gehore gebracht, dat al preludeerde met het lied ‘Ademen’, waarvan het eerste gedeelte luidt (onderstreping door mij, HvB):

“Het leven leert me twijfelen
wanneer ik ben verstard
en leert mij te geloven als
de twijfel mij verwart.

Zo wil ik leren ademen
in twijfel en geloof;”

(Ik heb in de vorige amuse – van gisteren – al geduid waar je deze uitzending vanuit Berg en Dal kunt vinden)

En ook in de gebruikte tekst (‘weekbrief’) kwam dit element duidelijk naar voren:

“Twijfel, het is de kern van wetenschap. Door vragen te stellen, het niet zeker durven te weten, ontdekken we allerlei wonderbaarlijke dingen over de wereld. Twijfel kan helpen elkaar weer te vinden, want waarom was ik de ander ook alweer kwijtgeraakt? Twijfel helpt om aan jezelf te blijven werken: heb ik nog genoeg liefde of moet ik de voorraad wat aanvullen?”

Nu betwijfel ik of ’twijfel’ de kern van wetenschap is. Het is eerder wel een vertrekpunt. Daarnaast zijn:

• het doen van een bijzondere observatie – ‘die je bevreemdt’;
• het daarbij opstellen van hypothesen ten aanzien van patronen en regelmatigheden;
• die je vervolgens probeert te toetsen;
• en bij voorkeur ook probeert te falsificeren

belangrijke kernen van wetenschap. Overigens wel iets wat we meer zouden kunnen gebruiken in de maatschappij. Denk maar aan de regelmatige berichten over onterecht veroordeelden, die een belanrijk deel van hun leven in de gevangenis hebben moeten doorbrengen.

Het tweede deel van de aangehaalde alinea gaat meer over twijfel in het persoonlijke leven. Daaromtrent hebben we een rijke traditie, geïllustreerd door het uitbrengen van het boek ‘De zegen van de twijfel‘ in 1976. Kort gezegd was de boodschap daarvan de oproep om je op gezette tijden af te vragen ‘heb ik het wel goed gedaan?‘; een gezonde soort twijfel. Die dus anno 2022 nog steeds een gezond vertrekpunt kan zijn om over je eigen functioneren na te denken.

Overigens staat er in bovengenoemd schrijven opmerkelijk genoeg juist een stellige uitspraak: “Uiteindelijk blijft niets zoals het is.” Voor een aarts-twijfelaar is die stelling potentieel het begin van een goed gesprek: “Blijven de bouwstenen van de schepping, zoals quarks, of de snelheid van het licht niet zoals ze zijn?”

Het tweede voorbeeld waarbij ik werd opgeroepen om te twijfelen kwam van een reclame van de verzekeringsmaatschappij ‘a.s.r.’ In hun actie ‘Dit is de tijd van doen‘ delen ze o.a. op YouTube een filmpje met een tekst waarin 7x ’twijfel’ wordt aangeroepen:

We willen uitval door overmatige stress voorkomen
‘80% ziet een burn-out niet aankomen.’
En je denkt dat het jou niet overkomt…
maar twijfelen bij signalen, dat is pas gezond.

‘Ik ben zo emotioneel’ – Dan kan je twijfelen.
‘Ik vergeet zó veel’ – Vergeet dan niet te twijfelen.
‘Dat is niet professioneel’ – Beter ga je twijfelen.
Twijfelen? Dat zouden we meer moeten doen.

Daarom helpen we niet alleen bij uitval,
maar ook bij gezonde twijfels.
Doe de gezonde twijfeltest op asr.nl

Nu wordt door a.s.r. het twijfelen gestimuleerd om na te denken of je (vroege) verschijnselen van een burnout vertoont. En, zowaar: a.s.r. adviseert je ook wie je daarvoor moet raadplegen, en heeft eventueel ook een (aanvullende) verzekering voor je. Overigens geeft a.s.r. op de pagina over burn-out ook ogenschijnlijk neutrale c.q. objectieve informatie over een heel spectrum van verwante klachten. Ik citeer daar uit:

“Naast stress, overspanning en burn-out kom je ook vaak de term surmenage tegen.
Dit is het Franse woord voor ‘overwerkt’; een fase die tussen stress en burn-out in zit.
Een surmenage kan tot een burn-out leiden.”

Ik zou zelf acuut gaan twijfelen wat ik zou hebben… Ik stel voor om het hier maar even allemaal onder de noemer ‘burn-out’ te zetten. Dat is volgens mijn niet-wetenschappelijke observatie momenteel een modewoord. Hoewel, je hoeft het niet altijd als woord uit te drukken.

Dit brengt me bij mijn derde observatie in een week – naast wat ik afgelopen weken in mondelinge conversatie heb opgevangen – bij ons bezoek aan het Groote Museum van Artis, dat dit jaar is geopend. Bij binnenkomst spat de twijfel je tegemoet in de vorm van een joekel van een vraagteken:

En, het museum ziet het tot zijn taak om je nieuwsgierigheid te prikkelen; met vragen en stellingen. Als eerste de vraag:

Daar wordt in een lied dat wordt gebruikt in Apostolisch Genootschap al in de openingszin antwoord op gegeven, en daarmee eventuele twijfel weggenomen:

Zij kan luist’ren zonder oren,
zij kan spreken zonder woorden,
zij kan voelen zonder raken,
zij kan proeven zonder smaken,
zij kan ruiken zonder geur
en zij kan kijken zonder kleur.

Zij is alles wat ik was en
wat ik ben en wat ik wens,
maar zij kan niet zonder ruimte,
zonder schoonheid, zonder mens.

Zij kan zingen zonder adem,
zij kan schreien zonder tranen,
zij kan noemen zonder heten,
zij herkent zonder te weten,
zij kan leven zonder brood
en zij kan sterven zonder dood.

Zij geeft leven aan de mens,
aan elke man, aan elke vrouw,
maar zij kan niet zonder ruimte,
zonder schoonheid, mij en jou.

Ik heb expres de laatste regel weggelaten, want dan kun je even twijfelen waar het hier over gaat. Het is overigens te beluisteren op YouTube.

en ook lekker raadselachtig is onderstaande zin in het museum, als je hem los weekt uit zijn (Artis) context:

Wat me dan wel frappeert, is dat het Groote Museum ook niet om de burn-out kan. Maar dan weliswaar in een tekst die ook in de setting van een geloofsgemeente niet zou misstaan:

“Tussenruimte

Is nietsdoen improductief?
Iets laten rusten, even loslaten, er een nachtje over slapen.
Als je elke minuut volpropt, smoor je alle gemijmer en fantasie en ga je richting een burn-out.
Door te niksen, luieren, spelen en slapen, schep je ruimte voor nieuwe ideeën, een frisse blik en een schone lei.
Zonder ruimte kan niets groeien.
Stel je een netwerk voor met allerlei vitale knooppunten.
Het is in de lege tussenruimte waar nieuwe verbindingen ontstaan.“

Ik heb even het woord burn-out onderstreept; het is – zoals ik boven stelde – kenmerkend dat zo’n nieuw, pas geopend museum dit in haar teksten betrekt; het zegt iets over de opleving van dit begrip.

Daarbij geloof ik overigens niet in een complot – tenzij de verzekeringsmaatschappij a.s.r. sponsor van het Groote Museum blijkt te zijn. Ik geloof ook niet dat ons land of de wereld wordt geregeerd door reptielen, ook niet na dit bezoek aan Artis.

Twijfel jij daar wel aan?

====================

Amsterdam, 23 oktober 2023