Vandaag waren we in het Lalique-museum; gevestigd in het hart van het historische centrum van Doesburg. Het museum is gewijd aan de wereldberoemde Franse juwelen- en glaskunstenaar René Lalique (1860-1945). Ik kan je absoluut aanraden om het te bezoeken, als teaser toon ik hier:

Ik was nog niet eerder hier geweest, en kan me voorstellen dat in mijn grote groep lezers er ook enkelen zullen zijn die (nog) niet zo bekend zijn met hem; vandaar de toelichting van de betreffende website:

“René Lalique (1860-1945) wordt ook wel de Da Vinci van de juwelen- en glaskunst genoemd en is een van de belangrijkste ontwerpers in de tijdperken art nouveau en art deco. Hij vestigt zijn naam als edelsmid  in Parijs, waar hij opzien baart met zijn zeer gedetailleerde sieraden. Daarbij past hij tot dan toe ongebruikelijke materialen toe, zoals glas. Lalique verkoos esthetiek boven grondstofwaarde. Niettemin waren zijn sieraden destijds al kostbaar en behoren zij inmiddels tot de kostbaarste ter wereld. Later in zijn carrière verlegt Lalique de aandacht volledig naar de glaskunst. Hij zorgt voor een revolutie in de parfumindustrie met zijn ontwerpen voor parfumflacons. Het oeuvre van Lalique omvat talloze ontwerpen voor onder andere schalen, vazen, lampen, tafelstukken en zelfs interieurs. Zijn werk is zeer gedetailleerd en vervuld van symboliek. De vaste collectie van het Lalique Museum beslaat een zeer groot deel van het imposante oeuvre van René Lalique.”

Reden genoeg dus om hier live kennis van te gaan nemen.

Waar ik echter vandaag wat verder op in wil gaan, is de tentoonstelling die 3 dagen geleden is geopend: “Marc Chagall – De Kleurenpoëet“. “Marc Chagall (1887 – 1985) werd geboren in Vitebsk in Wit-Rusland als Moïsche Zakharovitch Chagalov, maar heeft het grootste deel van zijn leven in Frankrijk doorgebracht. Zijn werk was veel kleurrijker dan dat van andere Joodse kunstenaars als Jacques Lipchitz en Chaïm Soutine. Chagalls kunstwerken kenmerken zich door een vrije fantasievolle en droomachtige expressie. Voor de totstandkoming van zijn creaties gebruikte hij een breed scala aan materialen en technieken. Zijn oeuvre bestaat uit tekeningen, schilderijen, grafiek, keramiek, mozaïek en glas in lood. Hij streefde in zijn werk naar de openbaring van de innerlijke impuls en niet naar weloverwogen methodisch kleur- en/of vormgebruik. Chagall mag de grootste kleurenpoëet aller tijden genoemd worden.“

Ik moet me ernstig beperken bij het delen van afbeeldingen; de verleiding is groot om over zijn werk te willen delen – maar ik wil focus houden. Daarom hier uitgelicht:

Van meerdere grote thema’s in zijn werk (waaronder ‘Vrouwen’ en ‘Joodse komaf’) beperk ik me tot ‘De Bijbel in zijn werk’: “Chagall maakte een serie lithografieën als afbeeldingen bij Bijbelverhalen; van Jesaja en Jeremia tot Ruth en Mozes. Ook maakte hij twaalf vensters voor de Hadassah Medical Reliëf Association van de twaalf stammen in Israël. Ze vertolken zegenspreuken van Jakob aan zijn twaalf zonen.”

Je zult als vast lezer van Amuses en Essays associaties krijgen met het Essay ‘Gaza naar de Filistijnen‘. Lees dat nog gerust even opnieuw.

Zo, je herinnerde je het thema van het Essay weer; nu pakken we door.

Om door te gaan op de tekst bij bovenstaande afbeelding, met focus op een van de zegenspreuken van Jakob, “La tribu de Gad”:

“Jakob voorspelt in zijn zegenspreuk aan Gad dat zijn afstammelingen achtervolgd zullen worden, maar dat zij zelf anderen zullen achtervolgen. ‘Aangaande Gad, een bende zal hem aanvallen; maar hij zal haar aanvallen in het einde’ (Gen 49:19).”

Associaties met de huidige tijd komen automatisch naar boven…

De bundel van de expositie deelt over bovenstaande afbeelding, onder het kopje “Vernietigende oorlog, maar toch ook hoop”:

“In dit venster schetst Chagall een angstwekkend en apocalyptisch beeld van oorlog. Hij heeft Gads strijdlustige stam verbeeld middels een gevecht tussen fantasievolle dieren met schilden, zwaarden en speren. De vogel links bovenin en het paard aan de rechterkant, beide gekroond, symboliseren Gads stam. Zij vechten tegen draakachtige wezens en slangen die vijandelijke volken moeten voorstellen.

De lichtgevende cirkels links bovenin staan symbool voor hoop in oorlogstijden. Onderin het venster is een verwelkende plant te zien, die mogelijk verwijs naar overleven en de doorlopende kringloop van het leven na een oorlogsperiode.”

Zo heeft deze lithografie een opwekkende boodschap.

En dat is meer te zien bij Chagall, zoals op pagina 4 en 5 van de expostie-bundel: “Hoe belangrijk Chagalls Bijbel ook was, hiermee eindigde het illustreren van boeken niet. Vaak leenden boeken zich goed voor Chagalls kunstwerken. In 1958 raakte Chagall betrokken bij een Franstalige uitgave van het dagboek van Anne Frank. HIj voelde zich sterk met haar lot verbonden, zoals blijkt uit de lithografie waarop hij haar afbeeldde alsof ze in levenden lijve naast hem model stond.”

Persoonlijk denk ik dat het niet de bedoelde keuze was om deze afbeelding bij het hoofdstuk ‘Bijbelillustraties’ (pagina 4,5) te plaatsen. Temeer omdat dezelfde afbeelding op bladzijde 53 nogmaals wordt gebruikt:

Onder het hoofdstuk ‘Journal de Anne Frank / Het Achterhuis’ (pagina’s 53, 540 is dit een logische keuze. Dit hoofstuk begint met een algemene toelichting over Anne Frank en haar dagboek, gevolgd door een duiding van de vele vertalingen en de ontvangst daarvan. Dan gaat de bundel verder:

“Ondanks alle verschrikkingen in de oorlogstijd bleef Anne Frank geloven in de goedheid van de mens: ‘Dat is het moeilijke in deze tijd: idealen, dromen, mooie verwachtingen komen nog niet bij ons op of ze worden door de gruwelijke werkelijkheid getroffen en zo totaal verwoest. Het is een groot wonder dat ik niet al mijn verwachtingen heb opgegeven, want ze lijken absurd en onuitvoerbaar. Toch houd ik ze vast, ondanks alles, omdat ik nog steeds aan de innerlijke goedheid van den mens geloof.‘”

“Chagall wist eenzelfde hoop voor de mensheid te behouden: ‘Ondanks alle moeilijkheden in onze wereld heb ik de liefde waarmee ik opgegroeid ben in mijn binnenste nooit opgegeven, net zo min als de belofte die in liefde voor de mens besloten ligt’.”

Daar kunnen we het weer even mee doen…

=================================

PS: de tentoonstelling “Marc Chagall ‘De Kleurenpoëet'” is nog t/m 21 juni 2026 te zien; www. laliquemuseum.nl

Lochem, 8 juli 2025